Ομιλία Α. Ξανθού στο Συνέδριο των Financial Times για την Υγεία, 27/3/2014
Στον τομέα της Υγείας, το τοπίο στην Ελλάδα γίνεται ολοένα και πιο «σεληνιακό». Οι κρίσιμες παράμετροι του προβλήματος είναι η φτωχοποίησης της κοινωνίας (που επηρεάζει αρνητικά όλους τους κοινωνικούς προσδιοριστές της υγείας ), η προϊούσα απο-ασφάλιση του πληθυσμού, η λειτουργική κατάρρευση της δημόσιας περίθαλψης και η συνεχής τάση ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών υγείας. Ο συνδυασμός όλων αυτών, έχει δημιουργήσει μια εκτεταμένη ζώνη «υγειονομικής φτώχειας» και αποκλεισμού από κάθε ιατροφαρμακευτική φροντίδα, που αποτελεί το δεύτερο σοβαρότερο κοινωνικό πρόβλημα στη χώρα μετά την ανεργία.
Σε πρόσφατη έκθεση της ΟΚΕ (Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής) αναφέρεται ότι το 34.6% των πολιτών στη χώρα βρίσκεται αντιμέτωπο με τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η εξέλιξη αυτή έχει οδηγήσει σε καταπάτηση βασικών ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων στην Ελλάδα, όπως επισημαίνουν διεθνείς οργανισμοί και ανθρωπιστικές οργανώσεις (ΟΗΕ, Οxfam, Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, UNICEF, Συμβούλιο της Ευρώπης κλπ). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμα του ζητά τη συμμόρφωση της χώρας στις υποχρεώσεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και καλεί την ΕΕ να προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες και σε έκτακτα μέτρα κοινωνικής προστασίας.
Πόση σχέση έχει αυτή η ζοφερή πραγματικότητα με το κυβερνητικό success story για το τέλος του Μνημονίου και την ανάπτυξη που έρχεται; Υποτιμούν τη νοημοσύνη μας αν πιστεύουν πως δεν καταλαβαίνουμε ότι πίσω από το περιβόητο πρωτογενές πλεόνασμα κρύβεται η δραστική περικοπή των λειτουργικών δαπανών των δημόσιων νοσοκομείων, οι απλήρωτες εφημερίες και υπερωρίες του προσωπικού, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τους παρόχους υπηρεσιών υγείας και τους προμηθευτές, το «κούρεμα» των χρεών του ΕΟΠΥΥ μέσω του rebate και του claw back, η μετακύλιση μεγάλου μέρους της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης στους ασθενείς, οι ανασφάλιστοι χωρίς περίθαλψη.
Η λιτότητα και οι περικοπές δημόσιων δαπανών μαζί με την ιδιωτικοποίηση της περίθαλψης δημιουργούν ένα «μίγμα» πολιτικής που «παράγει» υποβαθμισμένες υπηρεσίες, ακάλυπτες ανάγκες, επιδείνωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού, ανισότητα, αποκλεισμό, ανασφάλεια και αναξιοπρέπεια. Υπάρχουν επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι εκεί που η ιατρική περίθαλψη εκτίθεται περισσότερο στις δυνάμεις της αγοράς λειτουργεί ο νόμος της αντίστροφης φροντίδας, δηλαδή της ανεπαρκούς υγειονομικής κάλυψης αυτών που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη όπως είναι οι φτωχοί, οι ηλικιωμένοι, οι χρονίως πάσχοντες, τα ΑμεΑ.
Με άλλα λόγια η λιτότητα και η αγορά ευνοούν την ανισότητα στην Υγεία. Άρα βασική προϋπόθεση για την άρση των υγειονομικών ανισοτήτων είναι η ριζική αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος στην Υγεία.
Δεν μας λείπουν λοιπόν τα δεδομένα. Αυτό που λείπει είναι η συνειδητοποίηση της σκληρής υγειονομικής πραγματικότητας και κυρίως η διεκδίκηση – αξιοποιώντας και την Ελληνική Προεδρία– ειδικών μέτρων «επούλωσης των πληγών» του Μνημονίου και στήριξης της δημόσιας περίθαλψης.
Η ανάγκη διαμόρφωσης μιας στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής και υγειονομικής κρίσης, είναι προφανής και επείγουσα.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ το μείζον πολιτικό αίτημα σήμερα είναι η άμεση ανακούφιση της κοινωνίας που δοκιμάζεται σκληρά. Και η πρώτιστη πολιτική προτεραιότητα στην Υγεία είναι η δραστική αντιμετώπιση της υγειονομικής φτώχειας και η πλήρης (ιατρική, εργαστηριακή, φαρμακευτική, νοσηλευτική) και δωρεάν κάλυψη των ανασφάλιστων.
Απαιτείται η κατάργηση του εισιτήριου των 5 ευρώ στα νοσοκομεία και ΚΥ, καθώς και η επανεξέταση της συμμετοχή των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη, που σήμερα, παρά τις θριαμβολογίες του Υπουργού Υγείας για μείωση των τιμών στα φάρμακα, βαίνει αυξανόμενη και επιβαρύνει δυσανάλογα τους φτωχούς και αδύναμους. Είναι απαραίτητο να επανέλθουν άμεσα στη μηδενική συμμετοχή όλοι οι χρονίως πάσχοντες και τα ΑμεΑ και να μειωθεί το ποσοστό συμμετοχής σε όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες ασθενών, να καταργηθεί το 1 ευρώ ανά συνταγή και να διασφαλιστεί με κάθε τρόπο η δωρεάν φαρμακευτική κάλυψη των ανασφάλιστων. Επίσης πρέπει να διασφαλιστεί η δωρεάν εμβολιαστική κάλυψη του παιδικού πληθυσμού που σήμερα δεν υπάρχει, με ορατό τον κίνδυνο αναζωπύρωσης «ξεχασμένων» λοιμώξεων, καθώς και ο δωρεάν προγεννητικός έλεγχος των εγκύων γυναικών, που η έλλειψη του έχει αρχίσει να αυξάνει τους δείκτες περιγεννητικής και βρεφικής θνησιμότητας στη χώρα.
Για να ανταποκριθεί το Σύστημα Υγείας σ’ αυτόν τον πολιτικό στόχο, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση το δικό του εναλλακτικό σχέδιο για την ΠΦΥ και το ΕΣΥ, οι βασικοί άξονες του οποίου είναι:
1. Η στήριξη και αναβάθμιση του ΕΣΥ, των δημόσιων δομών Ψυχικής Υγείας και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Σε περίοδο αυξημένης ανάγκης και ζήτησης δημόσιων υπηρεσιών δεν περισσεύει ούτε δομή, ούτε γιατρός, ούτε προσωπικό, αλλά αντίθετα απαιτείται στοχευμένη ενίσχυση με πόρους και ανθρώπινο δυναμικό του Συστήματος και αναβάθμιση των υποδομών και των υπηρεσιών του, έτσι ώστε η πρόσβαση όλων να είναι ισότιμη και η αποτελεσματικότητα διασφαλισμένη.
2. Ο στρατηγικός στόχος πρέπει να είναι ένα καθολικό, δημόσιο, ποιοτικό και δωρεάν Σύστημα Υγείας, με βασικό πυλώνα του την ΠΦΥ, με μετεξέλιξη των υγειονομικών μονάδων του ΕΟΠΥΥ σε ΚΥ αστικού Τύπου 24ωρης λειτουργίας ενταγμένα στο ΕΣΥ, με οικογενειακούς γιατρούς αλλά και γιατρούς ειδικοτήτων, με έμφαση στην πρωτογενή πρόληψη, στην ολιστική προσέγγιση της Υγείας και στη διατομεακή παρέμβαση στους «ανθυγιεινούς» παράγοντες του κοινωνικού περιβάλλοντος που πολλαπλασιάζονται καθημερινά (ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια, ανεπαρκής διατροφή και θέρμανση, ελλιπής κοινωνική φροντίδα ευάλωτων ομάδων, ψυχικό stress, οικολογική καταστροφή και υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων κλπ). Γιατί, όσο και να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες υγείας, αν επιδεινώνονται οι κοινωνικές συνθήκες και οι όροι ζωής των ανθρώπων, η σωματική και ψυχική υγεία τους θα υπονομεύεται. Γι’ αυτό και η πρόληψη και η αποτροπή των νοσογόνων επιδράσεων του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, είναι το μόνο πραγματικά δημοκρατικό μέτρο Δημόσιας Υγείας.
3. Η ανασυγκρότηση του ΕΣΥ και της ΠΦΥ πρέπει να στηριχθεί σε ένα αξιόπιστο Χάρτη επιδημιολογικά τεκμηριωμένων υγειονομικών αναγκών του πληθυσμού, με βάση τον οποίο θα γίνει η καλύτερη δυνατή αξιοποίηση όλων των ανθρώπινων και υλικών πόρων του Συστήματος. Αυτός ο δημοκρατικός προγραμματισμός των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας, σε συνδυασμό με αυστηρούς μηχανισμούς ελέγχου της συνολικής κοινωνικής και υγειονομικής αποδοτικότητας του συστήματος, την επανεξέταση από μηδενική βάση όλων των συμβάσεων με τον επιχειρηματικό τομέα Διάγνωσης-Θεραπείας-Αποκατάστασης, τη θέσπιση πλαφόν εξετάσεων στα Εργαστήρια και τον αναπροσανατολισμό κρατικών πόρων στις δημόσιες δομές, θα εξασφαλίσει την επιβίωση και την ποιοτική αναβάθμιση της δημόσιας περίθαλψης. Μόνο έτσι, πηγαίνοντας, από την επιδημιολογία και την ανάγκη στην πολιτική οικονομία της Υγείας και όχι αντίστροφα, μπορούμε να εγγυηθούμε ότι το Δημόσιο Σύστημα Υγείας θα είναι και καθολικό και δωρεάν και ποιοτικό.
4. Η αναδιοργάνωση του συστήματος προμηθειών στο ΕΣΥ και η αναβαθμισμένη δημόσια παρέμβαση στο χώρο του φαρμάκου (αναβάθμιση ΕΟΦ-ΙΦΕΤ, Εθνική Φαρμακαποθήκη και Αποθήκη Υγειονομικού Υλικού -Αναλωσίμων), καθώς και η ένταξη της εγχώριας φαρμακοβιομηχανίας στο σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας.
5. Ο αξιόπιστος έλεγχος στον τομέα της συνταγογράφησης, της παραγγελίας εξετάσεων και της νοσοκομειακής περίθαλψης, καθώς και η αποζημίωση με ρεαλιστικούς όρους κάθε επιστημονικά τεκμηριωμένης ιατρικής-νοσηλευτικής πράξης με βάση αξιόπιστα διαγνωστικά-θεραπευτικά πρωτόκολλα. Είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να γίνεται ανεκτή σήμερα η συναλλαγή, η προκλητή ζήτηση και η σπατάλη και ότι η διαφθορά στο Σύστημα Υγείας και η εκμετάλλευση του ασθενή αποτελεί κοινωνικό έγκλημα που δεν μπορεί να έχει την παραμικρή κοινωνική ή πολιτική ανοχή.
Στο εύλογο ερώτημα «που θα βρεθούν τα λεφτά» απαντούμε ότι η εξασφάλιση επαρκών πόρων για την στήριξη της δημόσιας περίθαλψης προϋποθέτει κατ’ αρχήν την υλοποίηση της βασικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ: ακύρωση του Μνημονίου και επαναδιαπραγμάτευση της δανειακής σύμβασης στα πλαίσια συνολικής ευρωπαϊκής ρύθμισης για το χρέος, με λογιστικό έλεγχο και διαγραφή μεγάλου μέρους του και αποπληρωμή με ρήτρα ανάπτυξης. Δεν γίνεται να πληρώνουμε τόκους και χρεολύσια για ένα μη βιώσιμο χρέος, την ώρα που καταρρέουν τα νοσοκομεία και χιλιάδες συμπολίτες μας δεν μπορούν -επειδή δεν έχουν ασφάλιση και χρήματα -να κάνουν εξετάσεις, να πάρουν τα φάρμακα τους και να νοσηλευτούν όταν υπάρχει ανάγκη. Αυτό που πρέπει να συμφωνήσουμε είναι ότι η ΠΦΥ και το ΕΣΥ χρειάζονται εγγυημένη χρηματοδότηση που, σε συνθήκες ανεργίας και «μαύρης» εργασίας, μπορεί να εξασφαλιστεί κυρίως από τη γενική φορολογία και την αναδιανομή του πλούτου και όχι από το χρεωκοπημένο σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης ή τα κονδύλια του ΕΣΠΑ και του ΣΕΣ.
Η λογική της αποτροπής στη χρήση των υπηρεσιών του Συστήματος Υγείας μέσω της επιβολής «διοδίων» και «προστίμων», οδηγεί σε περίοδο φτωχοποίησης της κοινωνίας σε αποκλεισμούς, θίγει τους πλέον αδύναμους και εντείνει τις υγειονομικές ανισότητες. Προκαλεί το εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα δηλαδή από αυτό που είναι ο θεμελιώδης στόχος του ΠΟΥ και της Διακήρυξης της Άλμα ΆΤΑ για την ΠΦΥ, που είναι η εξάλειψη της ανισότητας στην περίθαλψη και η επίτευξη του «Υγεία για όλους».
Το κοινωνικό και υγειονομικό κόστος που έχουμε πληρώσει ως τώρα για το «νοικοκύρεμα» του ΕΣΥ και τη «σωτηρία» της χώρας, δεν μας επιτρέπει όχι μόνο την παραμικρή αισιοδοξία αλλά και τον παραμικρό εφησυχασμό. Οφείλουμε να δημιουργήσουμε ένα σταθερό κοινωνικό μέτωπο υπεράσπισης της δημόσιας περίθαλψης και του δικαιωματικού πυρήνα του ΕΣΥ, να ενισχύσουμε τις πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης και να στηρίξουμε την αυτοοργάνωση της κοινωνίας για να σταματήσει μια ώρα αρχύτερα το «μνημονιακό πείραμα», να τεθούν ως πολιτική προτεραιότητα οι ανάγκες της κοινωνίας, η επιβίωση του λαού μας, η ποιότητα της δημόσιας περίθαλψης και του Κοινωνικού Κράτους, καθώς και η παραγωγική-κοινωνική-θεσμική ανασυγκρότηση της χώρας.
Η άρση των υγειονομικών ανισοτήτων στη χώρα μας είναι ζήτημα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ζήτημα αποκατάστασης του Κράτους Δικαίου και ουσιαστικής λειτουργίας της Δημοκρατίας.
