Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), αναγνωρίζοντας τη μέγιστη επίδραση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών στην ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής, καθιέρωσε ετησίως την 18η Νοεμβρίου ως Ευρωπαϊκή ημέρα ευαισθητοποίησης για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών (European Awareness Antibiotic Day -EAAD).
Ο θεσμός αυτός ξεκίνησε το 2008 και κάθε έτος αφιερώνεται στην ευαισθητοποίηση τόσο των επαγγελματιών υγείας που συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά (ιατροί πρωτοβάθμιας περίθαλψης και νοσοκομείων) όσο και των πολιτών που αποτελούν τους άμεσους καταναλωτές τους με σκοπό να συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Η ημέρα αυτή υπενθυμίζει σε όλους μας ότι το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής αποτελεί πλέον μείζονα απειλή δημόσιας υγείας σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, γεγονός που ευνοείται και από τη διακρατική μεταφορά ασθενών.
Βασισμένη ακριβώς σε αυτή την πραγματικότητα που βιώνει η διεθνής κοινότητα η Δανία, η οποία ανέλαβε την Προεδρία του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου για το 2012, έθεσε ως προτεραιότητά της στον τομέα της υγείας την καταπολέμηση της μικροβιακής αντοχής, με επίκεντρο τον έλεγχο της κατανάλωσης των αντιβιοτικών τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα. Τον Ιούλιο του 2012 διαμορφώθηκε από το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ένα προτεινόμενο πλαίσιο δράσεων με στόχο την ορθολογική χορήγηση των αντιμικροβιακών ουσιών με τίτλο «Μία Υγεία».
Η χώρα μας παραμένει πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα καθώς και μία από τις χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά στην Ευρώπη (δεδομένα του Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιτήρησης της Κατανάλωσης των Αντιβιοτικών -ESAC του2010, Ευρωπαϊκού Συστήματος Επιτήρησης της Μικροβιακής Αντοχής -EARSS). Όσο αφορά την Ελληνική πραγματικότητα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την αυξημένη κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα είναι:
1. Η δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών στην προμήθεια των αντιβιοτικών χωρίς την προσκόμιση ιατρικής συνταγής και
2. Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της κατανάλωσης των αντιβιοτικών (>80%) προέρχεται από την συνταγογράφηση αντιβιοτικών για την θεραπεία ιογενών λοιμώξεων ανώτερου αναπνευστικού στις οποίες δεν ενδείκνυται η χορήγηση αντιμικροβιακής θεραπείας, γιατί τα αντιβιοτικά δεν είναι δραστικά στους ιούς με συνέπειες για τον ασθενή την ανάπτυξη μικροβιακής αντοχής και τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων.
Τα παραπάνω δεδομένα ενισχύονται και από δημοσκοπική έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας που πραγματοποιήθηκε για τρία έτη (2007-2009-2010). Η έρευνα αυτή έδειξε ότι για το 2010 13% των ερωτηθέντων προμηθεύτηκαν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή ιατρού, ενώ τρεις στους δέκα ερωτηθέντες έχουν αντιβιοτικά στο σπίτι τους για «ώρα ανάγκης». Η συνολική χρήση των αντιβιοτικών στην κοινότητα αυξήθηκε το 2010 σε 57% από 47% το 2009, ενώ τρεις στις δέκα περιπτώσεις χρήσης αντιβιοτικού αφορούν χορήγηση σε παιδί κάτω των 14 ετών. Τα συμπτώματα για τα οποία συνήθως συνταγογραφούνται αντιβιοτικά αφορούν ιογενείς λοιμώξεις, όπως συνάχι, βήχας πονόλαιμος και πυρετός.
Σε αυτά ακριβώς τα σημεία θα πρέπει να επικεντρωθεί η προσπάθεια όλων μας. Η συνεχής ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας καθώς και του κοινού είναι πρωταρχικής σημασίας. Επιπλέον, η χρήση απλών και γρήγορων διαγνωστικών δοκιμασιών (π.χ το Strept.test, ή το γρήγορο test για την γρίπη) τα οποία μπορούν να εκτελεστούν και στο χώρο εξέτασης του ασθενούς, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ασφαλή διάγνωση των λοιμώξεων εκείνων για τις οποίες πραγματικά απαιτείται η χορήγηση αντιμικροβιακής θεραπείας.
Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, όπως κάθε χρόνο, πραγματοποιεί δράσεις με σκοπό την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών υγείας αλλά και του κοινού σχετικά με την χρήση των αντιβιοτικών (ΜΜΕ, ιστοσελίδα και newsletter του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., έντυπο ενημερωτικό υλικό στα νοσοκομεία και στα Κέντρα Υγείας). Παράλληλα, οργανώνει και υλοποιεί μετεκπαιδευτικά σεμινάρια για τους επαγγελματίες υγείας και πολύ σύντομα θα εκδώσει τις επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμικροβιακή θεραπεία των ασθενών με λοιμώξεις. Εκτός όμως της διαχείρισης των αντιβιοτικών το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. μέσα από μία σειρά συντονισμένων δράσεων στοχεύει και στον έλεγχο της διασποράς των πολυανθεκτικών μικροβίων καθώς και την καλύτερη δυνατή εφαρμογή των κανόνων υγιεινής στο νοσοκομειακό χώρο.
Η Ευρωπαϊκή ημέρα για την ευαισθητοποίηση για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών θα πρέπει να προβληματίσει τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών, την επιστημονική κοινότητα αλλά και τους πολίτες γιατί οι λύσεις που προτείνονται είναι απλές και εφικτές και συνοψίζονται σε μία πρόταση: «μην παίρνετε αντιβιοτικά χωρίς λόγο για να παραμείνουν χρήσιμα όταν πραγματικά θα τα χρειαστείτε».
